Terugblik op het 4e Symposium 'Waterkwaliteit op de Kaart', waarin we oplossingen, voorbeelden en nieuwe ontwikkelingen deelden tijdens key-notes en inspirerende werksessies. Lees verder voor Symposium verslag 'Waterkwaliteit op de kaart IV: waar zet jij op in?, en de presentaties en werksessie-verslagen.

Waterkwaliteit op de Kaart - met veelbelovende technieken en initiatieven

Tijdens het 4e symposium Waterkwaliteit op de Kaart hebben we veelbelovende technieken en initiatieven gedeeld, met inspiratie tot actie in het LEF Future Center in Utrecht. Het Symposium verslag is aangeboden aan Peter Heij (directeur generaal, Ministerie Infrastructuur en Waterstaat), tijdens het bestuurlijk overleg Delta-aanpak Waterkwaliteit en Zoetwater.

WOK-IV is een vervolg op de drie eerdere symposia: in 2014 tijdens het eerste symposium hebben we Waterkwaliteit letterlijk 'op de kaart' gezet met meer dan 250 deelnemers. In 2015 hebben we de 'Verklaring van Utrecht' opgesteld, en in 2016 gingen we met ‘nieuwe vrienden’ in gesprek over Waterkwaliteit.

4e symposium 'Waterkwaliteit op de Kaart' 2018

25 januari 2018 | 9:00 - 17:00 | LEF Future Center in Utrecht
Organisatie: KNW Themagroep Waterkwaliteit

Symposium verslag 'Waterkwaliteit op de kaart IV: Waar zet jij op in?'

Het Symposium verslag met analyses en oplossingen vanuit de werksessies is op 12 februari 2018 aangeboden aan Peter Heij (directeur generaal, Ministerie Infrastructuur en Waterstaat), tijdens het bestuurlijk overleg Delta-aanpak Waterkwaliteit en Zoetwater.

• Download: Symposium verslag 'Waterkwaliteit op de kaart IV: waar zet jij op in?

Plenaire presentaties en waterblog

• Key-note Waterkwaliteit was, is en blijft hard werken - door Marjan van Giezen (Ministerie I&W, afdelingshoofd Water en Bodem)
• Key-note Waterkwaliteit: ooit komt het goed in de delta.. - door Peter Glas (Watergraaf Waterschap De Dommel)
• Uitkomsten en uitdagingen - door Peter Schipper (voorzitter KNW Themagroep Waterkwaliteit)
• Waterblog Waterkwaliteit: gaat het te traag? - door Eilard Jacobs

'De waterkwaliteit in Nederland gaat vooruit, zeker, maar gaat de vooruitgang snel genoeg? En hoe omvangrijk is het vraagstuk eigenlijk? Terwijl de bekende waterkwaliteitsproblemen maar mondjesmaat afnemen ontstaan er nieuwe door andere stoffen. En hoe ernstig zijn die ‘nieuwe’ waterkwaliteitsproblemen nu eigenlijk?'

Workshop sessies - presentaties en verslagen

1. Participatieve monitoring - simpel, goedkoop en zinvol!
   In Amsterdam hebben honderden burgers de waterkwaliteit van hun stad gemonitord. Boeren kunnen met eenvoudige apparatuur zelf meten wat het effect van hun handelen is. Wat levert deze werkwijze, behalve meetgegevens, nog meer op?
   • (S)Ken je sloot - door Michiel Wilhelm (Tauw)
   • Nitraatuitspoeling meten door boeren - door Janjo de Haan (WUR)
   • Het Schone Water experiment - door Liesbeth Hersbach (Waternet)
   • Verslag: Participatieve monitoring - simpel, goedkoop en zinvol!
   • Begeleiding door Martin de Haan (RHDHV) en Gerlinde Roskam (Deltares)
     
     
2. Monitoring - remote en/of real time
   Sensoren die elke seconde een meting doen, monitoring met drones vanuit de lucht of op het water, data van satellieten. De ontwikkelingen gaan snel en er is steeds meer mogelijk. In deze sessie geven we kort een overzicht van de laatste ontwikkelingen en laten we enkele concrete voorbeelden zien van de meerwaarde van deze nieuwe toepassingen. Daarna gingen we in discussie over de vraag: hoe krijg je dit soort systemen ingebed in de dagelijkse praktijk en hoe creëer je meerwaarde voor meerdere gebruikers?
   • Monitoring - remote en/of real time
   • Verslag: Monitoring remote en/of real time
   • door Ellis Penning (Deltares), Jan Broos (Sensileau BV), Mike van der Werf (Deltares); begeleiding door Michiel Bil (Provincie Zeeland) en Floris Verhagen (RHDHV)
     
     
3. Innovatieve technieken voor de analyse van ecologische en chemische waterkwaliteit
   Nieuwe technieken bieden kansen voor de monitoring van de ecologische en chemische waterkwaliteit! In deze sessie praten we u bij aan de hand van een tweetal voorbeelden. Zo bieden eDNA technieken kansen voor het beter in beeld brengen van de ecologische toestand en processen en non-target screening en effect gerichte technieken voor de chemische toestand. Beide technieken bieden een deksel voor de black box genaamd waterkwaliteit.
   • Inleiding sessie innovatieve monitoringstechnieken door Milou Dingemans (KWR) en Marloes van der Kamp (Witteveen+Bos)
   • Bioassays - Innovatieve technieken voor de analyse van ecologische en chemische waterkwaliteit
   • Non-target screening
   • eDNA voedselweb analyse
   • Verslag: Innovatieve technieken voor analyse waterkwaliteit
     
     
4. Rekentool voor opstellen waterbalans
   Een workshop over een rekentool waarmee met weinig data een waterbalans van een gebied gemaakt kan worden. STOWA heeft hiervoor een e-learning module ontwikkeld. Deelnemers aan deze sessie wordt gevraagd deze e-learning (ca. 45 minuten) voorafgaand te doorlopen.
   • zie Stowa.nl | E-learning - Rekentool voor opstellen waterbalans
   • Rekentool waterbalans - door Miriam Collombon (Stowa/Wetterskip Fryslan) en Jeroen Mandemakers (Witteveen+Bos)
     
     
5. Ecologische sleutelfactoren verbinden waterkwaliteit en ecologie
   Twee werelden: waterkwaliteit en ecologie. Om te snappen 'waarom het is zoals het is', en de juiste maatregelen en doelen af te leiden, hebben we kennis uit beide werelden nodig. Kennis van onder andere waterstromen, stoffen en toxiciteit én van het functioneren van organismen en de eisen die ze aan hun omgeving stellen. In deze workshop laten we de samenhang der dingen zien aan de hand van de ESF's voor stilstaande en stromende wateren en gaan we in gesprek over de belangrijke verbinding van waterkwaliteit en ecologie.
   • Prezi - Intro ESF workshop
   • Posters ESF Ecologische sleutelfactoren
   • Verslag: Ecologische sleutelfactoren verbinden waterkwaliteit en ecologie
   • door Tessa van der Wijngaart (Stowa), Marloes van der Kamp (Witteveen+Bos) en Harm Gerrits (Hoogheemraadschap van Rijnland) 
     
     
6. Opkomende stoffen : het beleidskader
   Opkomende stoffen vormen op dit moment een probleem voor veel verschillende betrokken partijen, zoals drinkwaterbedrijven, lozers, waterbeheerders, vergunningverleners en toezichthouders. De landelijke werkgroep ‘Aanpak opkomende stoffen’ werkt aan een strategische aanpak voor mogelijke probleemstoffen. In deze sessie worden verschillende invalshoeken belicht, de problemen waar de betrokkenen zoal tegenaan lopen en de oplossingsrichtingen die zich af beginnen te tekenen. Hoe kunnen we hierbij samen efficiënt en effectief met elkaar op trekken?
   
   • Verslag: Opkomende stoffen - het beleidskader
   • Begeleiding door Arno van Breemen (ILT) en Michiel Bil (Provincie Zeeland)
     
     
7. Opkomende stoffen : het technisch kader
   Opkomende stoffen, wie houden zich daarmee bezig? Waar hebben we het over? Waar worden ze voor gebruikt? Wat kunnen we er aan doen? Veel vragen, maar in deze sessie gaat het om de antwoorden!
   • Opkomende stoffen : het technisch kader - door Leonard Osté (Deltares)
   • Verslag: Opkomende stoffen - het technisch kader 
     
     
8. Bronaanpak geneesmiddelen: medicijn voor gezond water
   End-of-pipe zuiveren om medicijnresten te verwijderen is leuk en aardig, maar als we nu eens proberen de inname te beperken. Door goed voedsel hebben patiënten minder medicijnen nodig. Hoe creëer je een keten waarin kwalitatief hoogwaardig voedsel wordt verbouwd (duurzaam, met minder diffuse emissies) en klaargemaakt voor toepassing in de zorg? En wat is het perspectief voor buiten de zorgsector?
   • Food for Care mmv RadboudUMC
   • Voeding in plaats van medicijnen? door Jolanda Boer (RIVM)
   • Architecture Aromatique, door Rob Baan (Koppert Cres)
   • Verslag: Bronaanpak geneesmiddelen - medicijn voor gezond water
   • Begeleiding door Marcel Clewits (Clewits Advies)
     
     
9. Geneesmiddelen in het milieu
   Wat zijn de grootste bronnen voor medicijnresten in het milieu? Welke RWZI’s leveren de grootste bijdrage en hoe kun je kosteneffectief de belasting van het oppervlaktewater verminderen?
   • Geneesmiddelen in het Utrechtse milieu - door Janco van Gelderen (Provincie Utrecht) en Marc Vissers (SWECO)
   • Verslag: Geneesmiddelen in het milieu
     
     
10. Diergeneesmiddelen - lees verder
    Recente onderzoeken richten zich naast humane medicijnen ook op diergeneesmiddelen. In 2018 zal vanuit lopende onderzoekprojecten steeds meer bekend worden over de in het milieu aanwezige middelen, en de concentraties in grond- en oppervlaktewater. Vormen deze stoffen een risico? De workshop richt zich erop om te komen met een aantal concrete acties en aanbevelingen voor onderzoek, registratie en risicoanalyse.
    • Diergeneesmiddelen - door Joost Lahr (WUR) en Anja Derksen (AD eco advies)
    • Verslag: Diergeneesmiddelen 
      
      
11. Verwijdering van stoffen bij RWZI’s
    Als we er genoeg voor over hebben kunnen we bij RWZI’s vrijwel alle microverontreinigingen uit het afvalwater verwijderen. In het buitenland (bijvoorbeeld Duitsland en Zwitserland) worden effectieve technieken toegepast en ook in Nederland zijn onderzoeken naar verwijderingsrendementen van verschillende technieken gaande. Maar is het voor de oppervlaktewaterkwaliteit nodig overal alles te verwijderen? Welke afwegingen moeten ten grondslag liggen aan de toepassingen van verschillende technieken?
    • door Paul Roeleveld (RHDHV)
      
      
12. Deltaprogramma Water DAW - succesvolle projecten
    Na jaren waarin veel over DAW is gesproken, willen we hier succesvolle projecten op het podium zetten. Het doel van de workshop is inzicht geven in waar we nu staan aan de hand van een GIS viewer (de projectenkaart, die inzicht geeft in meer dan 175 projecten die gerealiseerd of in uitvoering zijn) en de discussie aangaan over de resterende wateropgave vanuit het Deltaprogramma Water met daarbij de vervolgstappen. Graag willen wij de doelgroep na laten denken hoe we de komende jaren de resterende knelpunten m.b.t. agrarisch waterbeheer op kunnen pakken in samenwerking met gebiedspartners en willen we de deelnemers ook inspireren aan de hand van de afgeronde en lopende projecten.
    • door Carlo Vromans (Kadaster) en Jurgen Neimeijer (LTO Noord); begeleiding door Corine van den Berg (Waternet) en Peter Schipper (WUR)
      
      
13. Prikkels voor goed gedrag
    Natuurlijk zijn er boeren die het goed doen: een goede opbrengst en zo min mogelijk belasting van de omgeving. Maar op welke manier kun je de ‘gewone’ boeren verleiden tot goed gedrag? Diverse partijen komen hierbij aan het woord.
    • Agrarisch waterbeheer - door Hein Pasman (Collectief Oost)
    • Pilot: Ontwikkeling kringloopbeheerpakket - door Debby van Rotterdam (NMI)
    • mmv Wim Dijkman (CLM, moderator), Corine van den Berg (Waternet) en Gerlinde Roskam (Deltares)
      
      
14. Klimaat in de stad
    Er is veel te doen rondom het thema klimaatverandering in stedelijk gebied. Zo moeten bijvoorbeeld alle gemeenten een klimaatstresstest uitvoeren. Door waterkwantiteit, waterkwaliteit en ecologie gezamenlijk op te pakken, ontstaan kansen die anders blijven liggen.
    • Klimaatadaptatie - klimaat en stedelijk water
    • Verslag: Klimaat in de stad
    • mmv Maarten Ouboter (Waternet), Martin de Haan (RHDHV) en Mattijs Hehenkamp (Movares)
      
      
15. Hergebruik en verwaarding van stoffen
    Voor de één een probleem, voor de ander een grondstof. Welke mogelijkheden voor hergebruik worden in praktijk al toegepast, en waar zien we nog kansen voor verwaarding van afvalstoffen.
    • Hergebruik en verwaarding van stoffen - Wat vereist een herwaardering van teruggewonnen en geproduceerde materialen? - door Michiel Adriaanse (Dutch BioRefinery Cluster)
    • Verslag: Hergebruik en verwaarding van stoffen
    • Begeleiding door Thomas ter Laak (KWR) en Mattijs Hehenkamp (Movares)
      
      
16. KRW-NUTrend: Inzicht in de toestand en trends van nutriënten voor de KRW
    Trends zijn vaak onbekend, terwijl het goede voorspellers van de toekomst zijn. De KRW-NUTrend is een applicatie waarmee een ruimtelijk beeld wordt gegeven van de toestand, trends, concentraties en normen, en van de afstand tot het bereiken van de norm voor nutriënten in de ruim 700 waterlichamen van de KRW. Deelnemers gingen zelf met de applicatie aan de slag.
    • KRW-NUTrend : Toestand en trends nutriënten voor de KRW - door Nanette van Duijnhoven en Janneke Klein (Deltares)
    • Verslag: KRW-NUTrend
      

Organisatie en eerdere WOK symposia
KNW Themagroep Waterkwaliteit